Kitap | Muz Makinesi

Çocuk Edebiyatı Kitaplığı
28 Mar 2022
5 dakikada okunur

Her ne kadar sıradan şeylere farklı yönlerden bakmayı sevsem de daha önce bir kere bile düşünmediğim bir şeydi, "Muzlar neden kıvrıktır ve düz olsalardı daha iyi olmaz mıydı?" Büyüdükçe kaybettiğimiz en önemli şeylerden bir tanesi belki de bu şekilde düşünmek. Her gün gördüğümüz şeylere bambaşka açılardan bakmak ve kimsenin sormadığı bazen saçma, bazen de absürt sorular sormak. Bu yüzden, bana çocukken nasıl düşündüğümü hatırlatan çocuk kitaplarını ayrı bir seviyorum. Muz Makinesi'ni de çocukça düşünmemi sağlayan kitaplardan biri olarak kitaplığıma yerleştirdim.

Muz Makinesi

Yazar: Alexander McCall Smith

Çizer: Ian Bilbey

Çeviren: Berrak İdiman

Yayınevi: Hep Kitap

Yayın tarihi: 2017

Sayfa sayısı: 80

Cilt tipi: Ciltsiz

Yaş grubu: 8-9 yaş

Ebat: 13*19,5 cm

Tür: Kurgu

Temalar: Yaratıcı düşünme, kritik düşünme, girişimcilik, eğlence, mizah, icatlar, cinsiyet eşitliği

Etiket Fiyatı: 22 TRY

Kitabın Konusu ve Özeti

Patty, Yarasa teyzesi ile yaşamaktır. Yarasa Teyze, Jamaika'daki arazilerinde muz yetiştirerek hayatını devam ettirir. Patty ve Mike da, okuldan kalan boş vakitlerinde teyzelerine yardım ederler.

Kumarbaz ve hayırsız dedeleri Michael, kumar masasında arazinin yarısını kaybedince tüm ailenin işleri tepetaklak olur. Arazinin sadece yarısından gelen muz hasadı, geçinmeleri ve muz plantasyonunu devam ettirmeleri için yeterli değildir. Yarasa Teyze, araziyi satmaktan başka bir çözüm yolu bulamaz.

Dondurma yemeye gittiği bir gün, dondurmacının söylediği bir şey Patty'nin kafasında bir ampul yanmasını sağlar. Kıvrık muzların dondurma kuplarına uymadığını öğrenen Patty, eve gidip kıvrık muzları düz hale getiren bir makine üstünde çalışmaya başlar. Başlangıçta başarısız olsa da, muzları düzleştiren makineyi yapmayı sonunda başarır.

Düz muzlar, herkesin dikkatini çeker. Muz satışları artmıştır. Ve öncekine göre çok daha yüksek fiyatlarla alıcı bulmaktadır. Düz muzlar sayesinde belini doğrultan Yarasa Teyze, arazinin diğer yarısını da tekrar satın alır.

Neden Okunmalı?

Daha önce hiç Jamaika'da veya bir muz plantasyonunda geçen bir kitap okudunuz mu? Kitap bu yönüyle çocuklar için farklı bir dünyanın kapısını aralıyor. Jamaika'dan çok bahsetmese de olayın orada geçtiğini söyleyen hikâye, okucuyucusunun kafasına farklı bir ülkeye dair bir işaret bırakıyor. Kitabı okuduktan sonra, Jamaika'nın dünyadaki önemli muz üreticilerinden biri olduğunu öğrenmiş oluyorsunuz. (Kim 1 Milyon İster gibi bir yarışmada karşısınıza 1 milyonluk soru olarak gelirse, hayatınız kurtulur.)

Hikâye, son sayfaya kadar hızlı ve hareketli bir şekilde ilerliyor. Bir çırpıda okunuyor. Uzun ve sıkıcı betimlemeler yok. Yazı puntosunun büyük olması, çocuklara okuma kolaylığı sağlıyor. Sık sık komik espriler yapıyor. Okurken güldürüyor. Güldürürken düşündürüyor. Düşündürürken okuyucunun zihnindeki yeni fikirleri dürtüyor.

Patty ve Mike isimli iki kardeşten oğlan değil, kız olan muz makinesini icat ediyor. Toplumsal cinsiyet kalıpları günümüzde bile bu alanlarda erkeklerin öne çıktığını söylerken, cinsiyet eşitliği yaygarası yapmayan bir çocuk kitabında bunu görmek kitabın dikkate değer yönlerinden bir tanesi. Patty, ailesinin işlerini düzelten endüstriyel bir makine inşa eden ve hatta araba tamir eden bir kız çocuğu olarak resmediliyor.

Ve son olarak, bir girişimcilik hikâyesi anlatıyor. Muz, eskisi kadar para etmeyince, Patty ve ailesi çıkmaza giriyor. Çözümü ise, küçük bir farklılık yaratarak kimsenin daha önce akıl etmediği bir şey yapmakta buluyorlar . Halbuki muz, yine aynı muz. Aynı yerde yetişiyor, tadında da bir değişiklik yok. Mesele sadece piyasadaki ihtiyacı ve dolayısıyla fırsatı görmeyi başarmak.

Çocuklar için Girişimcilik Konusu

Elbette girişimcilik denince akla gelen muazzam örnekler var. Ama söz konusu çocuklar ve çocuk kitapları olunca, meseleyi biraz daha temel düzeyde ele almak ve çocukların kendileriyle bağ kurabilecekleri örnekleri öne çıkarmak gerekiyor. Girişimcilik örneği sunan Muz Makinesi gibi kitaplar, çocukların bu yönünü güçlendirmek için en faydalı ve kullanışlı materyaller olabilir.

Muz Makinesi'nde Patti'nin dondurmacıda duyduğu düz muz fikrinin üstüne gitmesi, bunun üstüne kafa patlatması, bir makine yapması, ilk denemedeki başarısızlığına rağmen pes etmeyip yeni şeyler denemesi çocuklardaki girişimcilik temellerini atmak için oldukça başarılı bir şekilde kurgulanmış. Çocuk, belki Apple'ın doğumundan bugüne kadar geçtiği aşamalardan ilham alamayabilir. Ama bir çocuk kitabındaki düz muz fikrinden çok şey öğrenebilir.

Çocuklar için Girişimciliğin Önemi ve Faydaları

Probleme takılıp kalmak yerine çözüme odaklanmak

Hayatta her zaman problemlerle karşılacağız. Maalesef bundan kaçış yok. Aile hayatımızda, sosyal ilişkilerimizde, kariyerimizde, diğer insanlarla iletişimizde, internetten yaptığımız alışverişte, arabamızın motorunda her zaman sorunlar çıkacak. Hayat da zaten bu irili ufaklı problemleri yara yara ilerlemekten başka bir şey değil.

Bazen hiç düşünmediğimiz, kafa yormadığımız, bilmediğimiz, planlamadığımız şeylerle karşılaşıp bunları çözmek zorunda kalıyoruz. Karşılaştığımız her problemin de iki artı iki basitliğinde bir çözümü yok.Mutfak aletlerinin bile, karınca duasından hallice yazılardan oluşan, sayfalarca uzunluğunda kullanma kılavuzları oluyor. Yine de, kılavuzda nasıl çözeceğimize dair bir bilgi bulamadığımız arızalarla karşılaşabiliyoruz. Bir mutfak aleti için bile durum böyleyse, insan hayatı gibi çok daha kompleks bir şeyin kullanma kılavuzu olması mümkün mü? (En azından yapay zeka bilinç kazanıp dünyayı ele geçirene kadar.)

Bu yüzden problemleri çözmek için çocuklara hazır formüller vermektense, kendi çözümlerini üretmelerini sağlamak daha zor ama daha anlamlı gözüküyor. Bu sayede, bir sorunla karşılaştığında, ezberinde çözüm yolu olmasa bile bu yolu kendisi çizen çocuklar yetiştirebilir ve onları hayata daha donanımlı bir şekilde hazırlayabiliriz.

İşte girişimcilik, bu problem-çözme becerisine ciddi bir katkı sağlıyor. Yepyeni bir sorunla karşılaşan çocuk, probleme saplanıp "Küstüm, oynamıyorum!" demek yerine, bunu nasıl çözebilirim diye düşünüyor. Bunu erken yaşta öğrenen bireyler, hayat boyu karşılaştıkları problemlerle daha güçlü bir şekilde mücadele ediyorlar.

Yaratıcı düşünmek ve sorular sormak

Yukarıda anlattığımız hayat oyununu başarıyla oynamanın bir anahtarı da yaratıcı ve kritik düşünme becerilerine sahip olmak. Her problemin hazır bir çözümü olmadığına göre, bu çözümleri üretmek için saksıyı nasıl çalıştıracağımızı öğrenmemiz gerekiyor. Bunun için de farklı düşünmek, çizgilerin dışına çıkmak, görülmeyeni görmek, bazen saçmalamak, yeri geldiğinde sorgulamak önemli.

Fırsatları fark etmek ve bunları değerlendirmeyi bilmek

Günümüzde birçok insan, sadece karşısına çıkan fırsatları fark edemediği için gerçek potansiyeline ulaşamıyor. Çocuğunuza fırsatları kovalamasını ve bu fırsatlarla karşılaştığında harekete geçmeyi öğrettiğinizde, hayat boyu başarılı olması için yapabileceğiniz en faydalı şeylerden biri yapıyorsunuz demektir. Bunu geliştirmek için de çocuğunuzun karşılaştığı minik sorunları fark etmesini ve bu sorunlar için çeşitli çözümler üretmesini teşvik edebilirsiniz. Yukarıdaki raflara yetişemiyor mu? O zaman boyunun yetmediği raftaki kitabı alıp eline vermek yerine, çocuğun o rafa nasıl ulaşabileceği üstüne kafa yormasını sağlayın. Konuşun, beyin fırtınası yapın, farklı yönlerden bakın.

Başarısızlığın dünyanın sonu olmadığını görmek

Edison, ilk birkaç denemeden sonra pes etseydi bugün belki de hala mum ışığında oturuyor olacaktık. Tabii ki bu işin esprisi olsa da başarıya giden yolda başarısızlıkla da dostça bir ilişki kurmamız gerekiyor. İlk başarısızlık anında lanet olsun diyerek vazgeçersek, neye sahip olabiliriz ki bu hayatta? O yüzden girişimcilik örneği sunan kitaplar, aslında bir yandan da başarısızlık örneklerini gözler önüne seriyor. Bugün başarısına şahit olduğumuz birçok işin geri planında çok daha fazla başarısızlık yatıyor. Başarısızlıkla nasıl başa çıkacağımızı öğrenmek, ilerlememiz için gereken önemli şeylerden bir tanesi.

Kitabın Teknik Özellikleri

Muz makinesi, ilk kez 2006 yılında Bloomsbury tarafından The Banana Machine ismiyle yayımlanmış. 2017 yılında Hep Kitap'ın Türkçeye kazandırdığı kitap, ikinci baskısını 2018 yılında yapmış. Toplamda 5 bölümden oluşan kitapta resimler çok fazla yer kaplamıyor.

Yazar Alexander McCall Smith Hakkında

1948 doğumlu İngiliz yazar Alexander McCall Smith, Zimbabwe'de doğup büyümüş. Edinburgh Üniversitesinde uzun yıllar tıbbi hukuk profesörü olarak çalışan Smith, tıbbi hukuk ve bioetik konularında, hem ülkesinde hem de uluslararası alanda önde gelen isimlerden biri.

Hukuk alanındaki çalışmalarına son verip yazarlık kariyerine adım atan Smith'in kitapları, 2010 yılına geldiğinde 40 milyonun üstünde satmış ve 46'dan fazla yabancı dile çevrilmiş.

Smith, en çok The No. 1 Ladies' Detective Agency serisinin yazarı olarak tanınıyor. Seri 2004 yılında Çitlembik Yayınları tarafından Bir Numaralı Kadınlar Dedektiflik Bürosu ismiyle yayımlandığında Ahmet Ümit kitap hakkında şu cümleleri kurmuş:

Edebiyat dünyası birçok dedektif gördü. Onlar büyük metropollerin sevgisiz, umutsuz, yabancılaşmış savaşçılarıydı. Oysa Afrika'da Kgale Tepesi'nin eteğinde Bir Numaralı Kadınlar Dedektiflik Bürosu'nu açan Mma Ramotswe inadına sevgi, umut ve iyimserlik dolu bir kadın olarak yerini alıyor polisiye roman dünyasında. Henüz kirlenmemiş bir doğanın, henüz bozulmamış insanların başından geçen, henüz korkunç olmayan olayların içinde kadınca gülümsüyor bize. Dünyada hala gülümsemek için çok neden var dercesine... Polisiyeye farklı bir açıdan yaklaşan bu romanı seveceksiniz.

Smith, inanılmaz üretken bir yazar. Sadece Bir Numaralı Kadınlar Dedektiflik Bürosu serisinin 23 kitabı var. Şu ana kadar yayımlanmış yüzden fazla çocuk kitabı bulunan yazarın kitapları;Türkiye'de Hep Kitap, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Günışığı Kitaplığı gibi birkaç farklı yayınevi tarafından yayımlanıyor.